«Συνομιλία με την Ποίηση»

                                                                                                          της Αντωνίας Γκρέμη Λιαδή

 Την Τρίτη 15 Μαρτίου οι μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Λογοτεχνικές Δημιουργίες» αλλά και άλλοι που το επιθυμούσαν είχαν την ευκαιρία να συνομιλήσουν με τον ποιητή Κώστα  Παπαγεωργίου που επισκέφθηκε το σχολείο μας Την εκδήλωση οργάνωσαν οι φιλόλογοι του σχολείου μας κυρίες Μ.Νάκου, Γ. Γαμβρούλη και Μ. Καλλιμάνη στο πλαίσιο του εορτασμού της παγκόσμιας ημέρας ποίησης, ενώ την παρουσίαση του ποιητή ανέλαβε η Σύμβουλος των Φιλολόγων κυρία Χρύσα Σπυροπούλου. Στη συνέχεια τα παιδιά έθεσαν τις ερωτήσεις του στον ποιητή σαν μικροί δημοσιογράφοι ή μελλοντικοί λογοτέχνες και διάβασαν μαζί του το ποίημά του «Φωτιά στο δάσος» που βρίσκεται στο βιβλίο Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Γ’ Λυκείου.

Σας μεταφέρουμε μερικές από τις ερωτήσεις των μαθητών και τις απαντήσεις που έδωσε ο ποιητής. Η πρώτη ερώτηση τέθηκε από τη Σύμβουλο:

-Κύριε Παπαγεωργίου, θα θέλατε να μας μιλήσετε για τον εαυτό σας;

 -Το θεωρώ πολύ βαρετό να μιλάω για τον εαυτό μου. Θα ήταν πιο ζωντανό να απαντάω στις ερωτήσεις των παιδιών. Γιατί αν σας κάνω διάλεξη, θα πλήξετε. Σας ακούω λοιπόν.

-Ποιες είναι οι πηγές της έμπνευσής σας;

 -Ένας ποιητής εμπνέεται από τα βιώματά του, από τις εμπειρίες του. Μέσα σε κάθε έργο του υπάρχει μέσα κρυμμένο κάποιο βίωμα, που θέλησε να πάρει θέση. Η εμπειρία, το βίωμα και η φαντασία είναι η βάση της λογοτεχνίας. Χωρίς αυτά δεν νοείται λογοτεχνία. Βέβαια, είναι και η σιωπή. Για μένα ο λόγος δεν θα ήταν τίποτα χωρίς την σιωπή.

-Δηλαδή εμπνέεστε από την συναναστροφή σας με άλλους ανθρώπους;

- Ο καθένας έχει διαφορετικές πηγές έμπνευσης. Για να μην σας μπλέκω με ονόματα, ένας λογοτέχνης του 19^ου αιώνα έγραψε το «Ταξίδι στο δωμάτιο μου». Κλεισμένος στο δωμάτιο του, απομονωμένος από τον έξω κόσμο  -μέχρι που είχε βάλει φελλό στους τοίχους, για να μην έρχονται ήχοι απέξω- έγραψε περιπέτειες που τις ζούσε με την φαντασία του μες το δωμάτιό του. Η τέχνη, όμως, γενικά είναι μια προσπάθεια για επικοινωνία κι έκφραση.

-Ποια πορεία ακολουθεί συνήθως η συγγραφή των ποιημάτων; Υπάρχει εξαρχής στο μυαλό σας μια ιδέα, ένα θέμα κι ύστερα προστίθενται οι λεπτομέρειες ή μπορεί η συγγραφή να ξεκινάει με αφορμή κάποια λεπτομέρεια, κάποια εικόνα;

- Συνήθως, είναι κάποια σκέψη που αν την ξεχάσω μετά από πέντε λεπτά σημαίνει ότι δεν ήταν και τόσο σημαντική. Αν, όμως, μου μείνει, θα την επεξεργαστώ για λίγο καιρό και θα την εκφράσω. Πάντα αφήνω τα έργα μου να σκονιστούν για έναν χρόνο, μετά τα ξαναβλέπω εξ αποστάσεως και τα επεξεργάζομαι.

-Ποιος πρέπει να είναι ο ρόλος των ποιητών στην εποχή μας;

- Η ποίηση έχει απαξιωθεί στην εποχή μας και ο ποιητής δεν αναγνωρίζεται εύκολα, ούτε μπορεί να ζήσει από την ποίηση. Για παράδειγμα, αν δεν σ’ αρέσει ένα τραγούδι, θα κλείσεις το ραδιόφωνο ή θα αλλάξεις σταθμό. Αν δεν σ’ αρέσει ένας πίνακας, θα προχωρήσεις σε άλλον. Αν δεν σ’ αρέσει ένα βιβλίο, σταματάς να το διαβάζεις. Όμως, αν δεν σ’ αρέσει ένα ποίημα, δυσανασχετείς, γιατί συνειδητοποιείς ότι είναι γραμμένο με απλές λέξεις που χρησιμοποιείς στην καθημερινότητά σου, αλλά δεν μπορείς να το καταλάβεις. Το συναίσθημα που νιώθει κανείς όταν γράφει ποίημα είναι ανεξήγητο. Ο γνήσιος ποιητής είναι ένας έκπτωτος άγγελος που θέλει να γυρίσει στον Παράδεισο. Μπορεί να αρκεστεί να δει τον Παράδεισο έστω και από μια κλειδαρότρυπα. Μόνο για να νιώσει αυτό το ανεξήγητο συναίσθημα.

-Ποιόν θεωρείτε πιο σπουδαίο Έλληνα ποιητή και από ποιόν έχετε επηρεαστεί;

-Για μένα δεν υπάρχει μόνο ένας σπουδαίος Έλληνας ποιητής. Αντίθετα, θεωρώ σπουδαίους ποιητές τον Σολωμό, τον Καβάφη, τον Παλαμά, τον Καρυωτάκη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Σεφέρη, τον Αναγνωστάκη. Αν έπρεπε να διαλέξω, θα έλεγα τον Σολωμό. Έχω επηρεαστεί πολύ από τον Σεφέρη.

-Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσα από τα ποιήματά σας;

-Είναι ανθρώπινο να αγωνιάς, να υποφέρεις γι’ αυτά που γίνονται. Ένας ποιητής μιλάει σιγά. Είναι ένας αφανής ήρωας. Θέλει να ξυπνήσει μέσα στους ανθρώπους την ανθρωπιά τους, τον πόνο για το είδος, την αγάπη για τον άνθρωπο που είναι δίπλα του και υποφέρει.

-Τι σημαίνει για σας η ποίηση;

-Τα πάντα. Για μένα η ποίηση αποτελεί ένταση, συγκίνηση. Είναι ένας τρόπος ζωής. Η ποίηση καθορίζει την ζωή μου. Χωρίς την ποίηση νιώθω ένας αποτυχημένος άνθρωπος. Η ποίηση είναι μία χωρίς σκοπό σκοπιμότητα.

-Ποιοι ήταν οι λόγοι για τους οποίους ξεκινήσατε να συνθέτετε ποιήματα;

-Ήθελα από μικρός να συνθέσω ποιήματα. Ο πατέρας μου είχε μια μεγάλη βιβλιοθήκη και περνούσα ώρες εκεί πέρα. Με μάγευαν τα κενά που άφηνε το ποίημα στην σελίδα και μεταξύ των στροφών και το ξεπατίκωνα. Είχα φτάσει σε σημείο να μου κρύβουν τα βιβλία για να φάω. Ήξερα ότι ήθελα να γίνω λογοτέχνης. Άρχισα να γράφω απ’ όταν ήμουν δέκα χρόνων αστυνομικές ιστορίες και, μάλιστα, μου φαινόταν πιο λογικό οι κλέφτες να κυνηγάνε τους αστυνόμους. Ήμουν από μικρός αναρχικός. Στα δεκατρία μου χρόνια ερωτεύτηκα μια κοπέλα και άρχισα να γράφω αλλιώτικα. Όταν πληγώθηκα, έγραφα άσχετα θέματα. Έπειτα, έγινα δικηγόρος κι ένα βράδυ πήρα την απόφαση να τα παρατήσω όλα και να κάνω αυτό που αγαπώ. Έκλεισα το δικηγορικό μου γραφείο, λέγοντας στους πελάτες μου σαν δικαιολογία ότι έχω καρκίνο. Έχουμε ανάγκη από το ψέμα μας που είναι η αλήθεια.

-Διαβάσαμε ότι έχετε πει: «Κάθε ποίημα είναι ένα ψέμα που ξεπηδάει από την ανάγκη να μιλήσεις αληθινά» Τι εννοείτε;

-Η τέχνη είναι φτιαγμένη με υλικά που δεν έχουν σταθερότητα. Η τέχνη είναι ένα παιχνίδι, ένα ψέμα, ένα όνειρο που μπορεί να ξεχάσεις τι είδες, μια προσπάθεια να ανακαλύψεις την αλήθεια, μια πραγματικότητα ευαίσθητη.

-Ένας δυστυχισμένος ποιητής είναι ένας καλός ποιητής;

Η θλίψη είναι κάτι πολύ ουσιαστικό. Πιστεύω στην ζωή. Αλλά ο θάνατος είναι δημιουργικός. Δεν υπάρχει ζωή χωρίς τον θάνατο. Τότε δεν θα υπήρχε η αγάπη και το μίσος. Αυτά είναι που κυριαρχούν και μας δίνουν την ζωή. Η σκοτεινή πλευρά της πραγματικότητας προβληματίζει. Ας πούμε τώρα που είμαι εδώ μαζί σας, σκέφτομαι όλα αυτά που με ρωτάτε και χαίρομαι που είμαι εδώ, αλλά από την άλλη σκέφτομαι το μέλλον που σας περιμένει και προβληματίζομαι. Υπάρχουν ποιήματα γιατί οι άνθρωποι είναι δυστυχισμένοι.

-Υπάρχουν κάποιες συμβουλές που θα μπορούσατε να μας δώσετε για την ποίηση; Κάποια βήματα για να γράψουμε ένα ποίημα; Εάν παρακολουθήσουμε ένα μάθημα δημιουργικής γραφής από εσάς, θα γίνουμε ποιητές;

-Όχι. Η ποίηση είναι θέμα ταλέντου. Για παράδειγμα ο Σεφέρης, ο οποίος μέχρι τα πενήντα του δεν είχε αποφασίσει αν ήθελε να είναι ποιητής ή πεζογράφος, εξέφρασε αυτόν τον προβληματισμό του σ’ ένα μυθιστόρημά του, βάζοντας στην θέση του τον Στρατή. Τον Στρατή ρωτά μια γυναίκα τι αποφάσισε να γίνει τελικά κι εκείνος απαντά με το στόμα του Σεφέρη «Μου είναι πιο εύκολο να περιγράφω από το να ονομάζω» Ποίηση είναι να ονομάζεις με απλές λέξεις. Κι αυτό είναι πολύ δύσκολο. Γι’ αυτό χρειάζεται ταλέντο.

- Μπορείτε να μας δώσετε τη δική σας ερμηνεία για το ποίημά σας «Φωτιά στο δάσος»

Το ποίημα αυτό δεν είναι οικολογικό, όπως μου είπαν σε κάποιο άλλο σχολείο. Δεν έχω καμία σχέση με την οικολογία. Δεν συνδέεται ο πρώτος στίχος με τον τελευταίο. Ο τελευταίος στίχος δεν εκφράζει καμία ενοχή. Ο ξυλοκόπος δεν έχει μετανιώσει και θα συνεχίσει να κόβει δέντρα. Κεντρικός άξονας είναι τα έπιπλα. Τα αντικείμενα είναι έμψυχα κι έχουν μνήμες. Αν ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, που έχει πεθάνει, αγαπούσε ένα αντικείμενο, αυτό το αντικείμενο για μας θα ήταν έμψυχο. Αποτυπωνόμαστε πάνω στα έπιπλα. Και αυτά με τον καιρό αρχίζουν να θυμούνται.

Αυτά περίπου είπε ο ποιητής στη συνάντησή του με τους μαθητές και τις μαθήτριες του σχολείου μας.

Ευχαριστούμε θερμά την Σύμβουλο των Φιλολόγων που μας έδωσε αυτήν την ευκαιρία, τις φιλoλογούς μας που οργάνωσαν την συνάντηση αυτή και, πρωτίστως, τον ποιητή Κώστα Παπαγεωργίου που μας τίμησε με την παρουσία του.