ΥΠΟΘΕΣΗ: Εκπαιδευτικός
σε Γερμανικό Λύκειο, επιχειρεί να αναλύσει τις αρχές της απολυταρχίας στους
μαθητές του. Οι μαθητές, από την πρώτη κιόλας συζήτηση μαζί του, τον
διαβεβαιώνουν πως είναι αδύνατη η ύπαρξη φασισμού σε δημοκρατικές χώρες και
αναπτυγμένους λαούς. Με αφορμή αυτό και δεδομένου πως ο καθηγητής είχε λάβει
παιδεία πάνω στην αναρχία, θα επιχειρήσει να μετατρέψει το μάθημά του σε
πείραμα. Οι μαθητές θα υποχρεωθούν
να ντύνονται ομοιόμορφα, να δρουν για ένα κοινό σκοπό και φυσικά να υπακούουν
με σεβασμό στο πρόσωπο του. Το «Κύμα», όπως ονομάστηκε, ξεκίνησε από το σύνολο
των μαθητών της τάξης, όμως φαίνεται να επεκτείνεται. Τα μέλη πολλαπλασιάζονται και οι μαθητές που το αποτελούν θα
ξεφύγουν από τα πλαίσια δράσης που όρισε ο καθηγητής Βένγκερ, μόλις σε μία
εβδομάδα!
Η ταινία μέσα από τα μάτια
των κριτικών.
Το «Die Welle»
ή αλλιώς το «Το Κύμα» αποτελεί μία σύγχρονη ταινία του 2008, με γερμανούς
συντελεστές. Πρόκειται για μία ταινία που απασχόλησε το κοινό όχι μόνο από
σκηνοθετικής απόψεως, αλλά και ως προς το περιεχόμενο.
Ας ξεκινήσω όμως με την μορφολογία του έργου αυτού.
Μελετώντας αρκετές κριτικές παρατήρησα πως οι απόψεις πάνω σε αυτό το ζήτημα, διίστανται.
Πολλοί μιλούν για μία πρόχειρη, λιτή δουλειά, που δεν αναπτύσσει στο έπακρο την
κατάσταση του φασισμού. Κατά πόσο είναι όμως σωστό να εξετάζουμε την σκηνοθεσία
ξεχωριστά από το περιεχόμενο; Η ταινία επιδιώκει να αφυπνίσει τους νέους τόσο
της Γερμανίας, όσο και ολόκληρου του κόσμου, για τον κίνδυνο της απολυταρχίας.
Συνεπώς, επιβάλλεται να παρουσιάζει τις ιδέες με τρόπο ευκολονόητο και προσιτό
σε κάθε νέο. Μάλιστα, μία κριτικός αναφέρει: «Όσο για την καλλιτεχνική αξία της
ταινίας, που υστερεί καθώς λένε αυτοί που ξέρουν, θα αναρωτηθώ το εξής: Τι
βαθμό να βάλεις σε μια πολύ εύστοχη και μοναδική έκθεση ιδεών, εάν έχει μερικά
ορθογραφικά λάθη; Εξαρτάται από το εάν είσαι ο αναγνώστης της, ή ο ακροατής
της, υποθέτω.» Μολαταύτα, «Το Κύμα» αποτελεί
μία πετυχημένη ταινία που θίγει το σκοτεινό παρελθόν των Γερμανών.
Ποιο είναι όμως το ηθικό δίδαγμα;
Κάθε ταινία επιχειρεί να μας αφήσει κάτι πίσω,
να μας προβληματίσει, να μας ωθήσει να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα και να
συλλογιστούμε κάτι άλλο, στην συγκεκριμένη περίπτωση: την ιδέα του φασισμού.
Πρόκειται για μία κατάσταση που όλοι προσπαθούμε να αποφύγουμε αλλά, όπως
αποδεικνύεται, πάντοτε αναβράζει στις ψυχές των περισσοτέρων ανθρώπων – και
κυρίως των νέων – και σε μία πιθανή κατάσταση είναι έτοιμη να ξεσπάσει. Η
ταινία, για παράδειγμα, στηρίζεται σε ένα αληθινό περιστατικό, που συνέβη στη
Καλιφόρνια το 1967! Αποδεικνύοντας έτσι πως είναι ένα θέμα που αφορά όλους μας!
Οι πρωταγωνιστές της ταινίας είναι νέοι
άνθρωποι που μαθαίνουν την απολυταρχία μέσα από τα βιβλία, ενώ ταυτοχρόνως
βιώνουν τη δημοκρατία καθημερινά. Παρόλα αυτά οι περισσότεροι ταυτίζονται με το
πείραμα του κ. Βενγκερ. Δέχονται την ομοιομορφία, υπακούουν σε κάθε άλογη
‘διαταγή’ του αρχηγού και αμέσως αισθάνονται υπεροχή. Το «κύμα» – εννοώντας την ομάδα που δημιουργήθηκε από τον καθηγητή
και τους μαθητές – αποτελεί ασφάλεια για τους αδύναμους χαρακτήρες και χώρο
εξουσίας για τους δυνατούς. Και βέβαια η διάκριση αυτή είναι απότοκος του
οικογενειακού περιβάλλοντος κάθε παιδιού. Ο σκηνοθέτης παρουσιάζοντας τις
αντίθετες, θα λεγαμε, απόψεις των γονέων μας επιτρέπει εύκολα να αντιληφθούμε την παιδεία που έχουν λάβει αυτά τα παιδιά και
επομένως τον τρόπο που αντιδρούν απέναντι σε αυτές τις αντιλήψεις. Γοητεύονται
από την ομαδικότητα, την συνεργασία, ακόμη και από την τάξη. Το εκπληκτικό
είναι ότι τα παιδιά υιοθετούν φασιστικούς τρόπους συμπεριφοράς και στην
προσωπική τους ζωή, π.χ. φίλοι, έρωτες! Προσπαθούν να μεταδώσουν την
ομοιομορφία του πνεύματος και στο περιβάλλον τους, ασκούν εξουσία πάνω τους,
την ίδια που αυτοί δέχονται από τους ανωτέρους και πάει λέγοντας.
Αντίθετα,
οι νέοι που κατάφερναν να αντισταθούν στο παράλογο πείραμα, μας δίδαξαν την
αξία της δύναμης και της αυτοπεποίθησης που πρέπει να διαθέτει ένας νέος για να
μπορεί να εξασφαλίσει το μεγαλύτερο αγαθό, την δημοκρατία, την ελευθερία.
Ποιος
έχει την γνώση να μάθει τον εαυτό του; Ποιος έχει το θάρρος να τον αποδεχτεί
έτσι όπως είναι; Ποιος τελικά θα πει ΟΧΙ στην ανελευθερία του νου, στον
δογματισμό;
Είμαστε
έφηβοι, γεμάτοι όρεξη, μαχητικότητα και ο μόνος τρόπος να κάνουμε αισθητή την
παρουσία μας είναι να μην γίνουμε σαν όλους τους άλλους!
Μάρκου Ευαγγελία (Γ2)
